2.ÜNITE KUVVET VE HAREKET
1. BÖLÜM: BİLEŞKE KUVVET
Kuvvet nedir?
Cisimleri hareket ettiren, hareket eden cismi durduran, hareket yönünü değiştirebilen, cisimlerin şekillerini değiştirebilen etkiye kuvvet denir. Kuvveti göremeyiz, sadece etkilerini hissedebiliriz. Kuvveti defterde, yazı tahtasında gösterebilmek için ok (→) işareti yerleştirilir. Okun uzunluğu kuvvetin büyüklüğünü gösterir.
Kuvvetin Temel Özellikleri nelerdir?Kuvveti belirleyen dört temel özelliği vardır.
1. Uygulama Noktası: Kuvvetin uygulandığı cisimdir.
2. Doğrultusu: Kuvvetin yönü ve zıttı doğrultusunu verir.
3. Yönü: Kuvvetin hangi yönde olduğunu belirtir. Harita üzerinde kullanılan yönlerle aynıdır.
4. Şiddeti(Büyüklüğü): Kuvvetin dinamometre ile ölçülen büyüklüğüdür.
Kuvvetle yaptığımız işlere örnekler:
▪ Topa vururken,
▪ Kitabı açarken,
▪ Camı kırarken,
▪ Musluğu çevirirken,
▪ Meyveyi soyarken kuvvet uygulanır.
Newton nedir?
Kuvvetin birimi Newton‘dur. Kısaca N harfi ile gösterilir.
Gösterilmesi F veya F1 , F2 … şeklindedir. Birden fazla kuvvet varsa 1.kuvvet olduğunu belirtmek için F1, 2.kuvvet olduğunu belirtmek için F2 şeklinde isimlendirilir.
Dinamometre nedir?
Kuvvet ölçen araca Dinamometre denir. Dinamometre cisimlerin esneme özelliğinden yararlanılarak yapılmıştır. Dinamometre içinde esnek bir yay bulunur. Dinamometredeki yaydaki uzama miktarı dinamometreye asılan cismin ağırlığı ile doğru orantılıdır.
Örnek:10 Newton’luk kuvvet ile 1 cm uzama meydana geldi ise, 20 N’luk kuvvetle 2 cm uzama gerçekleşir.
Ölçülecek kuvvetin büyüklüğüne uygun dinamometre seçilmelidir. Ölçüm aralığı 0-10 N olan dinamometre ile en fazla 10 N’luk kuvvet ölçülebilir.
Dinamometre ile ölçülecek kuvvet büyük ise dinamometrenin kalın (sert) yaydan yapılmalıdır. Ölçülecek kuvvet hassas ölçülmesi için de ince (yumuşak) yay kullanılmalıdır.
Kuvvetin Yönü ve Doğrultusu
Kuvvetin yön, doğrultu, büyüklük ve başlangıç noktası belirtilmelidir.
Yön ve doğrultu aynı değildir. Yön tek, doğrultu çift taraflıdır. Kuzey yön, kuzey-güney ise doğrultudur.
Bileşke Kuvvet nedir?İki ya da daha fazla kuvvetin bir cisme yaptığı etkiyi tek başına yapabilen kuvvete Net kuvvet (Bileşke Kuvvet) denir. Bileşke kuvvet R sembolü ile gösterilir.
Bileşke kuvvet nasıl bulunur?
a- Aynı yöndeki kuvvetlerin bileşkesi: Bir cisme etki eden doğrultuları ve yönleri aynı kuvvetlerin bileşkesini bulmak için kuvvetler toplanır. Cisim, bileşke kuvvetin yönünde hareket eder.
Bileşke Kuvvet (R)= F1 + F2
Dengelenmiş ve Dengelenmemiş Kuvvetler
a-Dengelenmiş Kuvvet:
Bileşkeleri sıfır olan kuvvetlere dengelenmiş kuvvetler denir. Dengelenmiş kuvvetlerin etkisinde olan cisim ya hareketsizdir, ya da sabit süratle hareket eder.
b-Dengelenmemiş kuvvet:
Bileşkeleri sıfırdan farklı olan kuvvetlere dengelenmemiş kuvvetler denir. Cismin hareket yönü ile dengelenmemiş kuvvet aynı yönde ise cismin sürati artar, zıt yönde ise azalır.
2. BÖLÜM: SAB İT SÜRATLİ HAREKET
Sürat: Bir cismin birim zamanda aldığı yoldur. Sürat ve hız kavramları aynı değildir.
Sürati hesap edebilmek için alınan yolu ve geçen zamanı bilmek gerekir.
Ölçülen her büyüklüğün mutlaka bir birimle belirtilmesi gerekir.
Alınan yol birimi: santimetre (cm), metre (m), kilometre (km)
Zaman birimi: saniye (s), dakika (dk), saat (h) olarak ifade edebiliriz.
Sürat birimi: Alınan yol metre, zaman saniye alınırsa SÜRAT birimi metre/saniye olur.Kısaca m/s olarak gösterilir. Alınan yol kilometre, zaman saat alınırsa Sürat birimi kilometre/saat, kısaca km/h olur.
Sabit süratli hareket: Bir hareketli eşit zaman aralıklarında eşit yol almasıdır. Hareket boyunca süratinde bir değişiklik olmaz.
Ortalama sürat: Hareketlinin aldığı tolam yolun, toplam zamana bölünmesiyle bulunur.
Yol-Zaman grafiği nasıl çizilir?
1. Koordinat sistemi çizilir.
2. X eksenine(yatay) zaman, y eksenine(dikey) alınan yol ve birimleri yazılır.
3. Eksenler bölmelendirilir.
4. Tablodaki veriler grafiğe kaydedilir.
5. Noktalar birleştirilerek grafik oluşturulur.
Sürat-Zaman grafiği nasıl çizilir?
1. Koordinat sistemi çizilir.
2. X eksenine(yatay) zaman, y eksenine(dikey) sürat ve birimleri yazılır.
3. Eksenler bölmelendirilir.
4. Tabloda sürat verilmiş ise grafiğe kaydedilir. Alınan yol verilmiş ise her zaman aralığı için sürat hesap edilir.
5.Noktalar birleştirilerek grafik oluşturulur.